documentation/content/pl/_index.md

title	description	menu
Czym jest Mastodon?	Witamy w dokumentacji Mastodona!	docs weight -99

Czym jest mikroblog?

Tak jak blogowaniem nazwiemy publikowanie aktualności na stronie, mikroblogowanie to publikowanie mniejszych aktualności na strumieniu aktualności na własnym profilu. Możesz publikować wpisy tekstowe, dodatkowo umieszczając media takie jak zdjęcia, dźwięk, filmy czy ankiety. Mastodon pozwala na obserwowanie znajomych i poznawanie nowych.

Czym jest federacja?

Federacja jest rodzajem decentralizacji. Zamiast jednej centralnej usługi, z której korzystają wszyscy, jest tu wiele niezależnych usług, z których może korzystać dowolna liczba osób.

Stopień decentralizacji	Przykłady
Scentralizowane	Twitter, Facebook, Instagram
Sfederowane	E-mail, XMPP, sieci komórkowe, fizyczna poczta
Dystrybuowane	BitTorrent, IPFS, Scuttlebutt

Serwer Mastodona może funkcjonować samodzielnie. Tak jak na tradycyjnej stronie, ludzie mogą się zarejestrować, publikować tam wiadomości i rozmawiać z innymi. W przeciwieństwie do tradycyjnej strony, serwery Mastodona wzajemnie komunikują się ze sobą, pozwalając swoim użytkownikom na wzajemną komunikację – tak, jak mając konto na Gmailu, możesz napisać mail do kogoś na Outlooku, Fastmail, Protonmail czy serwerze dowolnego dostawcy, tak długo, jak znasz jego e-mail, możesz wspomnieć lub napisać wiadomość do użytkownika dowolnego serwera, jeśli znasz jego adres.

{{< figure src="assets/network-models.jpg" caption="Od lewej do prawej: Scentralizowana, Sfederowana, Dystrybuowana" >}}

Czym jest ActivityPub?

Mastodon używa standaryzowanego, otwartego protokołu, aby implementować federację. Nazywa się on ActivityPub. Dowolne oprogramowanie, które również implementuje ActivityPub, może komunikować się z Mastodonem, tak jak serwery Mastodona komunikują się między sobą.

Fediwersum („sfederowane uniwersum”, z ang. „fediverse”) to nazwa dla wszystkich stron mogących komunikować się wzajemnie w Internecie z użyciem ActivityPub. Zaliczają się do tego wszystkie serwery Mastodona, ale też inne implementacje:

• Pleroma, modularny silnik mikroblogowy,
• Pixelfed, sfederowana platforma do udostępniania zdjęć, pozwalająca na tworzenie i dzielenie się i przeglądanie wpisów multimedialnych,
• Misskey, zawierające mikroblog wraz z dostosowywalnym panelem,
• PeerTube, pozwalające publikować filmy na kanałach,
• Plume, pozwalające na publikowanie dłuższych artykułów,
• i wiele więcej, wliczając to nawet osobiste strony internetowe!

Fediwersum nie jest marką, częściej usłyszysz „zaobserwuj mnie na Mastodonie” niż „zaobserwuj mnie w Fediwersum”, choć to drugie jest technicznie bardziej poprawne.

Praktyczne konsekwencje

Wybór dostawcy usługi i regulaminu

Ponieważ Mastodon jest po prostu oprogramowaniem, o które może opierać się dowolna strona, potencjalny użytkownik Mastodona może wybrać jeden z dostępnych serwerów Mastodona, lub założyć własny, jeżeli ma taką potrzebę. Projekt Mastodon prowadzi listę polecanych serwerów na joinmastodon.org, którą możesz sortować według kategorii lub języka. Część serwerów może mieć wykraczające dalej zasady, jak wymaganie korzystania z określonych tagów na zawartości wrażliwej, część może mieć luźniejszą politykę moderacyjną, ale wszystkie z nich zadeklarowały przyjęcie Umowy społecznej hostujących Mastodona, co oznacza, że zobowiązały się do aktywnej moderacji przeciwko mowie nienawiści, dokonywać dziennych kopii zapasowych, mieć przynajmniej jednego dodatkowego administratora i informować przynajmniej na 3 miesięcy w przypadku zamknięcia serwera.

Zarządzanie społecznością tak, aby dawała bezpieczeństwo każdemu z jej członków, nie jest proste. Mastodon zawiera podstawę i wiele narzędzi pomagających w tym i przenosi odpowiedzialność z jednego komercyjnego podmiotu do samych społeczności.

-- Eugen Rochko, 6 lipca 2018, „Cage the Mastodon”

Scentralizowana platforma społecznościowa ma hierarchiczną strukturę, gdzie jej zasady i ich wymuszanie, jak i rozwój oraz kierunek rozwoju platformy są decyzją jej CEO [...] Zdecentralizowana sieć jest pozbawiona możliwości kontroli przez właściciela platormy, dzięki temu, że tego właściciela nie ma.

-- Eugen Rochko, 30 grudnia 2018, „Dlaczego decentralizacja ma znaczenie?”

Finansowanie i monetyzacja

Serwery Mastodona są zarządzane przez różne osoby bądź organizacje całkowicie niezależnie. Mastodon nie implementuje w oprogramowaniu żadnych możliwości monetyzacji.

Niektórzy operatorzy serwerów oferują płatne konta, część z nich to firmy, które korzystają z już posiadanej infrastruktury, część właścicieli serwerów polega na zbiórkach prowadzonych na Patreon lub podobnych usługach, wspieranych przez użytkowników, a część po prostu korzysta ze swoich pieniędzy, aby prowadzić serwer dla siebie, i może paru znajomych. Więc jeżeli chcesz pomóc właścicielowi serwera, na którym masz konto, sprawdź, czy oferuje on możliwość wsparcia finansowego.

Rozwój Mastodona jest finansowany społecznościowo na Patreonie i OpenCollective. Nie ma tu udziału kapitału wysokiego ryzyka.

Moim zdaniem, „natychmiastowe, publiczne, globalne wiadomości i konwersacje” powinny być rzeczywiście globalne. Dystrybuowane pomiędzy niezależnymi organizacjami i podmiotami, które mogą zarządzać sobą. Narzędziem użyteczności publicznej, bez zachęt do nadużywania tych konwersacji dla zysku.

-- Eugen Rochko, 3 marca 2018, „Twitter nie jest narzędziem użyteczności publicznej”

Interoperacja między różnym oprogramowaniem

W praktyce – wyobraź sobie, że możesz zaobserwować użytkownika Instagramu ze swojego konta na Twitterze i komentować jego zdjęcia nie opuszczając swojego konta. Gdyby Twitter i Instagram były sfederowanymi usługami korzystającymi z tego samego protokołu, to byłoby możliwe. Mając konto na Mastodonie, możesz komunikować się z dowolnymi kompatybilnymi stronami, nawet jeśli nie są oparte na Mastodonie. Wszystko, czego potrzeba to wsparcie tej samej części protokołu ActivityPub przez oprogramowanie, tzn. tworzenie i interakcja z tworzonymi wpisami. Aby dowiedzieć się więcej o technicznej specyfikacji wymaganej do interoperacji z Mastodonem, przeczytaj strony ActivityPub, WebFinger, i Security. Aby dowiedzieć się więcej o tym, na co pozwala nam ActivityPub, przeczytaj Dlaczego ActivityPub to przyszłość.

Wszystkie z tych platform różnią się i skupiają się na innych potrzebach. Mimo tego podstawa jest taka sama – ludzie subskrybują innych ludzi, aby otrzymywać ich wpisy. I dlatego, wszystkie są kompatybilne.

-- Eugen Rochko, 27 czerwca 2018, „Dlaczego ActivityPub to przyszłość”

Wolne/otwarte oprogramowanie

W przeciwieństwie do własnościowych usług, każdy może dowolnie uruchamiać, przeglądać, kopiować, modyfikować, dystrybuować i korzystać z kodu źródłowego Mastodona, jeżeli jego pochodna praca będzie udostępniana na tych samych zasadach. Tak jak każdy użytkownik Mastodona może wybrać swojego dostawcę usługi, tak też każdy może dodawać nowe funkcje do Mastodona lub opublikować zmodyfikowaną wersję Mastodona o różniącej się funkcjonalności. Te zmodyfikowane wersje, zwane forkami muszą przestrzegać tych samych wolności, co oryginalny projekt Mastodon. Przykładowo, glitch-soc to dystrybucja Mastodona dodająca różne eksperymentalne funkcje. Istnieje wiele forków przeznaczonych na konkretny serwer, zwykle różniących się lekko wyglądem lub zawierających niewielkie zmiany w kodzie. Ponieważ Mastodon jest wolnym oprogramowaniem chroniącym Twojej wolności, tego typu personalizacja jest nie tylko dozwolona, ale wręcz do niej zachęcamy.

Właściwą siłą jest pozwolenie użytkownikom tworzyć własną przestrzeń, własne społeczności, modyfikować oprogramowanie do swoich potrzeb, nie pozbawiając ich możliwości wzajemnej komunikacji.

-- Eugen Rochko, 20 lutego 2017, „Siła do tworzenia społeczności – odpowiedź dla Marka Zuckerberga”

Decentralizacja to odpowiednik bioróżnorodności w świecie cyfrowym, oznaką zdrowego ekosystemu. Zdecentralizowana sieć taka jak Fediwersum pozwala na koegzystowanie i współpracę różnych interfejsów, różnego oprogramowania i różnych form zarządzania.

-- Eugen Rochko, 30 grudnia 2018, „Dlaczego decentralizacja ma znaczenie?”

Wybierz swoją drogę

Naucz się korzystać z Mastodona:

{{< page-ref page="user/signup" >}}

Naucz się instalować Mastodona:

{{< page-ref page="admin/prerequisites" >}}

Naucz się tworzyć aplikacje dla Mastodona:

{{< page-ref page="client/intro" >}}

Naucz się o back-endzie Mastodona i dowiedz się jak wnieść swój wkład:

{{< page-ref page="dev/overview" >}}